بردگوری‌هایی که راوی تاریخ و تمدن بختیاری هستند
تاریخ انتشار: ۱۹ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۲۶۳۱۵۹
به گزارش خبرگزاری فارس از شهرکرد، قوم بختیاری یکی از اقوام بسیار بزرگ و اصیل در ایران هستند که پیشینه تاریخی بسیار غنی دارند، گویش این قوم بزرگ لری و شغل عمده آنها نیز دامداری است.
یکی از شیرینی‌های زندگی قوم بختیاری این است که این افراد از دیرباز به منظور یافتن چراگاه مناسب برای دام‌های خود در حال کوچ بوده و با فرا رسیدن فصل زمستان از مناطق ییلاقی به قشلاقی کوچ می‌کنند، طوایف بختیاری به ۲ شاخه چهار لنگ و هفت لنگ تقسیم می‌شوند که هر یک از این ۲ شاخه از چندین باب تشکیل شده و در هر باب نیز چند طایفه وجود دارد همچنین در هر طایفه چند تیره پس از آن چند تش، اولاد و خانوار وجود دارد و در ساختار اجتماعی ایل بختیاری خانوار کوچک‌ترین بخش به شمار می‌آید.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
با توجه به اینکه ایل بختیاری یکی از اقوام تاریخی و بزرگ در ایران محسوب می‌شود دارای فرهنگ، آداب و رسوم بسیار غنی و فاخری در تمامی زمینه‌هاست که یکی از آنها نیز آداب تدفین اموات است، قوم بختیاری در زمان پیش از اسلام که به خاک سپردن اموات مرسوم نبود از روش ویژه‌ای برای در امان نگه داشتن اموات خود از دسترس حیوانات استفاده می‌کردند.
بردگوری‌های بختیاری در واقع حفره‌هایی در دل صخره‌ها هستند که برای دفن اموات مورد استفاده قرار می‌گرفته تا جسد فرد فوت شده از گزند حیوانات وحشی در امان باشد و این بیانگر احترامی است که مردم قوم بختیاری برای اموات خود قائل بودند، امروزه نیز آثار بسیاری از این برگوری‌ها در مناطق بختیاری موجود است.
عمده بردگوری‌های چهارمحال و بختیاری در منطقه بختیاری قرار دارند
اردشیر آخوندی کارشناس میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شهرکرد گفت: بردگوری‌ها سنگ‌هایی هستند که به صورت تکی یا صخره‌ای وجود دارند این نوع سنگ‌ها دریچه یا حفره دارند و در گویش بختیاری به این نوع سنگ‌ها که دارای دریچه هستند بردگوری گفته می‌شود.
وی با بیان اینکه بردگوری در فرهنگ بختیاری ۲ معنی دارد، ادامه داد: برد دارای معنی سنگ و گوری نیز به معنای گور یا قبر است اما آن چه در اینجا مورد توجه قرار دارد معنای دیگر بردگوری‌ها است در واقع قوم بختیاری آثار و بقایای باستانی را که نمی‌توانند برای آن قدمت یا تاریخی تعیین کنند را به دوران گبری یا قبل از اسلام ربط می‌دهند به همین جهت نیز به این نوع آثار بردگوری یعنی سنگ گبری گفته می‌شود.
آخوندی افزود: عمده سنگ‌های گبری چهارمحال و بختیاری در حوزه فرهنگ بختیاری واقع هستند و تنها سه بردگوری در بدنه یک سنگ بزرگ در جونقان و در کنار چشمه بلبل قرار گرفته که تنها بردگوری‌هایی هستند که در حوزه چهارمحال قرار دارند، مابقی بردگوری‌های استان در حوزه بختیاری واقع شده‌اند.
وی عنوان کرد: احتمالا در دوران قبل از اسلام و دورانی که بردگوری‌ها در فرهنگ ساکنان این منطقه جایگاهی داشته است خانوارهای عشایر از حوزه بختیاری کنونی در کنار چشمه بلبل جونقان ساکن بودند و از برگوری‌های ذکر شده برای دفن اموات خود استفاده می‌کردند.
این کارشناس میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری اضافه کرد: کمترین ابعاد دریچه بردگوری‌ها ۳۵ در ۳۵ سانتی‌متر و بزرگ‌ترین آنها نیز ۶۵ در ۷۰ سانتی‌متر است همچنین در اطراف بیرونی این دریچه‌ها قابی تراشیده شده که یک نمای بیرونی به دریچه بردگوری می‌دهد.
وی تصریح کرد: درون بردگوری‌ها فضایی وجود دارد که ارتفاع آنها از ۶۵ تا ۱۲۰ سانتی‌متر است یعنی اگر انسانی قصد ورود به آنها را داشته باشد باید به صورت خمیده وارد شود، طول این بردگوری‌ها به اندازه قد معمولی انسان‌ها یعنی حدود ۱۷۵ تا ۲ متر است عرض آنها نیز به اندازه‌ای است که ۲ انسان می‌توانند به صورت خوابیده در کنار یکدیگر قرار بگیرند البته برخی برگوری‌ها تا حدود ۱۰ تا ۱۲ نفر نیز ظرفیت دارند.
بزرگ‌ترین بردگوری چهارمحال و بختیاری در روستا ده‌کهنه قرار دارد
آخوندی با اشاره به اینکه بزرگ‌ترین نمونه بردگوری در چهارمحال و بختیاری متعلق به روستا ده‌کهنه میانکوه از توابع شهرستان اردل است، یادآور شد: درون بردگوری‌ها معمولا یک برجستگی مانند بالشت وجود دارد که سر انسان روی این برجستگی قرار می‌گیرد همچنین بسیاری از بردگوری‌ها دارای یک گودال هستند و کف آنها شیب‌دار است تا روغن بدن جسدی که درون بردگوری قرار می‌گیرد از طریق این شیب به درون گودال هدایت شود.
وی با اشاره به اینکه بردگوری‌ها برای دفن اموات مورد استفاده قرار می‌گرفتند، بیان کرد: در آیین زرتشت که پیش از اسلام در ایران رواج داشته چهار عنصر اصلی زمین، آفتاب، باد و هوا مقدس بودند همچنین در این آیین جسد فرد فوت شده آلوده تلقی می‌شد بنابراین به صورت مستقیم در خاک دفن نمی‌شد.
تفاوت تدفین اموات در آیین بختیاری و زرتشتی
این کارشناس میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری افزود: در مناطق کویری برج‌هایی ساخته می‌شد و اجساد مردگان بر روی این برج‌ها که به صورت مسطح بود قرار می‌گرفت و مدتی بعد که گوشت جسد توسط حیوانات از بین می‌رفت استخوان‌های اجساد در چاهکی کنار برج‌ها دفن می‌شد، این برج‌ها به برج خاموشی معروف هستند اما در فرهنگ زرتشتی به آنها استودان یا استخوان‌دان نیز گفته می‌شود.
وی ادامه داد: در منطقه عشایری بختیاری برای دفن اموات بردگوری‌ها ایجاد می‌شد که معمولا در کنار راه‌های ارتباطی مال‌رو در نزدیکی وارگه‌های عشایری به صورت تکی یا چندتایی وجود داشتند که بردگوری‌های چندتایی بر سطح و بدنه یک سنگ تک افتاده یا بر بدنه صخره‌ها ساخته می‌شدند؛ ایجاد بردگوری به ویژه در سالیان گذشته و با وجود ابزارآلات ابتدایی کاری سخت و با مشقت بوده که به زمان زیادی نیاز داشته است.
این کارشناس میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری عنوان کرد: پس از قرار دادن اجساد در بردگوری‌ها در آنها کاملا بسته می‌شده تا حیوانات آسیبی به پیکر افراد متوفی وارد نکند البته پس از گذشت مدت‌های طولانی افراد مجدد به بردگوری بازگشته و استخوان‌های فرد فوت شده را در نزدیکی بردگوری به خاک می‌سپردند.
وی با اشاره به اینکه تفاوت فرهنگی در تدفین افراد فوت شده در برج‌های خاموشی زرتشتی و بردگوری‌های بختیاری موضوع قابل توجهی است، اضافه کرد: فرهنگ تدفین در قوم بختیاری از آیین‌های محلی تاثیر گرفته است.
آخوندی تصریح کرد: مردم در قوم بختیاری برای اجساد مردگان احترام بسیاری قائل بودند بنابراین آنها را در دسترس حیوانات قرار نمی‌دادند اما از طرفی نیز با توجه به اینکه زمین و خاک را مقدس می‌دانستند قصد آلوده کردن آن را نداشتند و به همین جهت از بردگوری‌ها استفاده می‌کردند.
وی یادآور شد: استفاده از بردگوری‌ها در فرهنگ مادها وجود داشته و مقبره‌های صخره‌ای دکان داوود و قیزقاپان در سلیمانیه عراق از جمله آرامگاه‌هایی است که از زمان مادها به یادگار مانده است بنابراین بردگوری‌های بختیاری نیز تحت تاثیر آیین تدفین اموات در دوران مادها قرار داشته است.
نقش رستم نمونه سلطنتی بردگوری‌های بختیاری است
کارشناس میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری بیان کرد: نوع سلطنتی بردگوری‌ها در نقش رستم در استان فارس وجود دارد که به روایتی مقبره پادشاهان هخامنشی مانند داریوش، خشایار، اردشیر و سایر پادشاهان این سلسله است.
وی افزود: می‌توان گفت استفاده از مقبره‌های صخره‌ای در دوران مادها رایج شد و در دوران هخامنشیان و ساسانیان تا دوران اسلام نیز رواج داشت اما به تدریج تدفین مستقیم اموات در خاک مرسوم و نوع تدفین اموات در بردگوری‌ها به فراموشی سپرده شد.
آخوندی بیان کرد: تعداد زیادی از بردگوری‌های استان در منطقه بازفت قرار دارند که بخشی از آنها به ثبت آثار ملی رسیده و می‌توانند محل توجه گردشگران داخلی و خارجی همچنین محققین و پژوهشگران باشند.
بردگوری‌ها و ناگفته‌هایی که از تاریخ قوم بختیاری دارند
در حقیقت بردگوری‌ها نشان از تاریخ و تمدن عظیم قوم بختیاری هستند چرا که این قوم در زمان پیش از ورود اسلام به ایران و در روزگاری که ابزار و وسائل چندانی در اختیار بشر قرار نداشت با سختی و مشقت برای دفن اموات قبرهایی را در دل کوه ایجاد می‌کردند تا به این طریق آنها را از گزند حیوانات وحشی در امان نگهدارند.
بردگوری‌ها آثار تاریخی هستند که ناگفته‌های بسیاری از تمدن و فرهنگ قوم بختیاری به همراه دارند بنابراین باید با معرفی صحیح آنها به گردشگران داخلی و خارجی زمینه برای شناخت پیشینه تاریخی این قوم را فراهم کرد.
انتهای پیام/۶۸۰۴۴
منبع: فارس
کلیدواژه: چهارمحال و بختیاری قوم بختیاری چهارمحال و بختیاری برای دفن اموات بردگوری ها بردگوری ها قوم بختیاری تدفین اموات آن ها نیز فوت شده سنگ ها برج ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۲۶۳۱۵۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ضرب سکه نقره ویژه بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی در ایران از سوی بانک مرکزی
رئیس دانشگاه تهران با اعلام اینکه سکه نقره ویژه بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی در ایران همزمان با نودمین سالگرد تاسیس دانشگاه تهران از سوی بانک مرکزی در حال ضرب است، گفت: در برگزاری آیین و ویژه‌برنامه‌های بزرگداشت سنت دانشگاهی در ایران، فقط نگاه سازمانی نداریم بلکه با نگاهی ملی و در راستای ارتقای جلوه بین‌المللی و جهانی ایران به استقبال برگزاری این بزرگداشت رفته‌ایم.
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران در گردهمایی معاونان اداری و مالی دانشکده‌ها و واحدهای دانشگاهی دانشگاه تهران که در محل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، با اشاره به قرارگیری در آستانه برگزاری بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی ایران همزمان با نودمین سالگرد فعالیت دانشگاه تهران، گفت: ما می‌دانیم که واقعیت‌های سنت دانشگاهی در تمدن ایران که دنیا به آن اعتراف دارد، محدود به چند دهه سابقه دانشگاهی نیست بلکه برای شکل‌گیری دانشگاه در قالب مدرن، مجموعه ساختمان‌هایی در ۹۰ سال گذشته برای دانشگاه تهران شکل گرفت و دارالفنون به آن منتقل شد. نهادهای بین‌المللی سابقه بیش از ۱۷ قرن نهاد دانشگاه در ایران را ثبت کرده‌اند و یونسکو در سال ۲۰۱۷ دانشگاه جندی‌شاپور را به عنوان قدیمی‌ترین نهاد علم در دنیا معرفی کرد که اکنون این قدمت به ۱۷۵۷ سال رسیده است.
وی با اشاره به اینکه سال گذشته با حضور در شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی به توضیح مبانی انضمام قدمت نهادهای علم ایران به سابقه دانشگاه تهران پرداخته و در پی آن شورای عالی انقلاب فرهنگی، ماموریت برگزاری بزرگداشت سنت دانشگاهی و نظام آموزش عالی ایران و تدوین نظامی برای سنت دانشگاهی را به دانشگاه تهران واگذار کرده است، افزود: با مطالعه سنت دانشگاهی در ایران زمین، به نوعی سابقه جندی شاپور، نظامیه‌ها، ربع رشیدی، دارالحکمه‌ها و دارالفنون به دانشگاه تهران پیوند می‌خورد. اسناد پشتیبان قوی برای انضمام این سوابق ارزشمند به یکدیگر داریم و در حال باززنده‌سازی این سیر تکامل هستیم و باور داریم دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی ایران میراث‌دار این قدمت و پیشینه است.
مقیمی با اشاره به ارائه پیشنهاد دانشگاه تهران به شورای عالی انقلاب فرهنگی جهت تدوین نظام‌نامه‌ای برای دانشگاه تمدن‌ساز، گفت: در مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۳، ماموریت تدوین نظام‌نامه دانشگاه تمدن‌ساز به دانشگاه تهران واگذار شد.
استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران بر تلاش علمی برای ضمیمه شدن تجربه پرافتخار نهادهای علم در ایران به قدمت دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی ایران تاکید کرد و اظهار داشت: مبنای قانونی قوی و اسناد پشتیبان علمی برای انضمام قدمت دانشگاه جندی شاپور به دانشگاه تهران فراهم شده است. در نظر گرفتن چند دهه قدمت برای دانشگاه تهران، با واقعیت تمدنی ما سازگار نیست بلکه دانشگاه تهران ریشه در تاریخ تمدن ما دارد؛ تاریخی که قدمت دانشگاه جندی شاپور به عنوان مبدأ آموزش عالی جهان را برابر ۱۷۵۷ سال تایید می‌کند و یونسکو نیز این قدمت را تصویب کرده است. دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی ایران در سپهر علم و فرهنگ کشور می‌درخشد و میراث‌دار این قدمت ۱۷۵۷ ساله است.
مقیمی در ادامه سخنانش به نقد کم‌کاری‌ها در تبیین و تبلیغ تاریخ تمدن ایران زمین و خدمات متقابل اسلام و ایران پرداخت و تصریح کرد: جریان‌های تقابلی با ارزشهای تمدنی ما، هم تمدن اسلامی و هم تمدن ایرانی را نشانه گرفته‌اند. تلاش‌های سازماندهی‌شده برای رنگ باختن هویت ایرانی و فراموش شدن افتخارات تمدنی و ترویج حس شیفته غرب شدن، در حالی صورت می‌گیرد که رویکرد تقابلی آنها به دنبال این است که هم تمدن اسلامی و هم تمدن ایرانی را زیر سوال ببرد.
وی افزود: در اسرائیل با برگزاری جشن پوریم معتقد هستند که به نوعی موفق شده‌اند تمدن ایرانی را به زمین بزنند و عده معدودی از مدعیان ملی گرایی که تقابل با فرهنگ اسلامی را در پیش گرفته اند، بدلیل جهالت یا دین ستیزی، بدون اینکه از فلسفه شکل‌گیری رژیم صهیونیستی و ارزشهای فرهنگی آن آگاه باشند، از اقدامات آن حمایت می‌کنند. بنابراین باید همگان را به تمدن و هویت ایرانی توجه بدهیم و بیشتر آگاهی‌بخشی کنیم. به شدت به کار کردن بر روی تمدن و هویت ایرانی نیاز داریم.
این درحالی است که بعضی افراد نادان دوست‌نما نیز از سوی دیگر می‌گویند وقتی از اسلام صحبت می‌کنیم، تمدن ایرانی را باید کنار بگذاریم. این حرف نابجایی است و به نوعی همکاری و همراهی با همان افرادی است که تمدن اسلامی را مورد هجمه قرار می‌دهند. این افراد که به ظاهر خود را متدین و مدافع نظام و رهبری نشان می‌دهند اتفاقا برعکس دیدگاه رهبری اقدام می‌کنند و به نظام ضربه می‌زنند. معتقدیم خروجی این دیدگاه افراطی که می‌خواهد تمدن ایرانی را مورد هجمه قرار دهد متناسب با همان رویکردی عمل می‌کند که غربی‌ها تمدن اسلامی را مورد هجمه قرار می‌دهند.
مقیمی با اشاره به اینکه ویل دورانت کانون تمدن‌سازی در ایران را دانشگاه جندی شاپور دانسته است، افزود: دانشگاه یکی از ارکان سه گانه تمدن است و یکی از مبناهایی که بخواهیم قدرت یک تمدن و نظام‌مندی یک حکومت را ارزیابی کنیم، وجود دانشگاه‌ها است. در بزرگداشت ۱۷۵۷ سالگی سنت دانشگاهی در ایران که 8 خرداد ماه همزمان با نود سالگی دانشگاه تهران برگزار می‌شود، به دنبال تبیین نقش تمدن‌سازی دانشگاه تمدن‌ساز در دستیابی به تمدن نوین اسلامی ایرانی هستیم که در این راستا بیش از ۱۳۰۰ ایده و پیشنهاد از سوی دانشگاهیان و مردم در سامانه نظام پیشنهادهای دانشگاه ثبت شده است و طی یک هفته آینده ۹۰ ایده به عنوان ایده برتر معرفی و در طول سال ۱۴۰۳ اجرایی می‌شوند.
مقیمی با اعلام اینکه معاونان اداری و مالی و معاونان اجرایی دانشکده‌ها و واحدهای دانشگاهی دانشگاه تهران به عنوان رابط و حلقه اتصال واحدهای دانشگاهی با ستاد بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی در ایران همکاری خواهند داشت، گفت: انتظار می‌رود در هر دانشکده حداقل یک رویداد مهم و متفاوت همزمان با برگزاری این بزرگداشت در طول سال ۱۴۰۳ اجرا شود.
رئیس دانشگاه تهران افزود: روز هشتم خرداد ماه از هر دانشکده دانشگاه تهران، تعدادی فارغ‌التحصیل یا دانشجویانی که در آستانه فارغ‌التحصیلی هستند به صورت نمادین در آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی در ایران حضور پیدا کرده و لباس فارغ‌التحصیلی به تن می‌کنند که از این افراد با حضور هیات رئیسه دانشکده‌ها تجلیل می‌شود. همچنین عکس یادگاری در سردر دانشگاه با حضور این منتخبین دانشکده‌ها خواهیم داشت.
استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران از اجرای نماد ویژه و فاخر برای بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی ایران همزمان با نودمین سال فعالیت دانشگاه تهران در چهارراه واقع در پردیس مرکزی دانشگاه تهران خبر داد و افزود: سکه نقره ویژه این بزرگداشت از سوی بانک مرکزی در حال ضرب است و قرار است در یکی از چک‌پول‌ها نیز نماد سردر دانشگاه تهران درج شود.
رئیس دانشگاه تهران همچنین از برگزاری اجلاس سراسری روسای دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری از دوم تا چهارم خرداد ماه در دانشگاه تهران خبر داد و اظهار داشت: این اجلاس در سالن اجلاس جدید دانشگاه تهران که به مناسبت یکهزار و هفتصد و پنجاه و هفتمین سال پایه گذاری سنت دانشگاهی در جهان با ظرفیت ۲۳۰ نفر احداث شده است، برگزار خواهد شد و اجلاس روسای دانشگاه‌ها اولین برنامه‌ای است که در این سالن باشکوه برگزار می‌شود.
جاده کندوان یک طرفه شد